Sadık Çelik yazdı: Fevkalâde değil olağandışı kurultay

Bir evvelki yazımın başlığında yer alan “Artık Hepimiz İmamoğlu’yuz” tabiri, kimilerince yanlış anlaşılmış; bu nedenle bir açıklamayı borç biliyorum.

O kelam, şahsî bir kanaatin değil, Saraçhane’de, Maltepe’de adalet, özgürlük ve eşitlik talebiyle toplanan binlerce insanın, aslında İmamoğlu’nun çok ötesine geçen, hatta pek birden fazla için tahminen de İmamoğlu ile ilgisi bile olmayan hissinin sözüydü. Elbette ben, siyaseti sadece isimler üzerinden değil, unsurlar ve tutarlılık üzerinden okuyan bir yerden bakıyorum. Bu nedenle duyguya sahip çıkarken, eleştirel arayı muhafazayı da önemsiyorum. Başlığa taşıdığım ses, meydanlara dökülen, anayasal protesto haklarını kullandıkları için günlerdir haksız yere içeride olan o gençlerin, o insanların sesiydi.

O kelam, düz manasının çok ötesinde, binlerce insanın ortaklaştığı sembolik bir bildiriydi. O gün orada lisana gelen “İmamoğlu olmak”, tek bir şahsa değil; bir haksızlığa karşı durmanın, adalet talebinde buluşmanın sözüydü. Bu yüzden o cümleyi, kelamlık manasına hapsedip orada bırakmak, yanlış anlamak olacaktır. O meydanları dolduran ruhu duyulur kılmak istedim yalnızca, o kadar.

“Hepimiz İmamoğlu’yuz” kelamı, bir hak talebinin sembolüdür; lakin bu sembol, sorgulamanın önüne perde çekmemeli. Bugün, “Erdoğan’ın dişine göre” diyerek desteklenen bir siyasetçinin, yalnızca rakibine benzediği için legalleştirilmesi, sakatlanmış bir aklın eseridir.

OLAĞANÜSTÜ DEĞİL OLAĞANDIŞI KURULTAY

Doğru yerde durmanın, onurlu çaba vermenin, faziletli kalmanın ölçüsü; sırf kazanmaya ya da kaybetmeye değil, nasıl kazanıldığına yahut nasıl kaybedildiğine de bakmaktır. Cumhuriyet bedellerini sahiplenmek, onları hatırlamak değil; onlara halel getirmemektir. Atatürk’ü ya da çağdaşlık tezini, şahsi yanlışların perdesi haline getirmek, o kıymetlerin ruhuna aykırıdır… Biz hala bu görüşteyiz.

Tarih, sadece olanı değil, olması gerekeni de muharrir.

Cumhuriyet Halk Partisi’nin 21. Harikulâde Kurultayı, “olağanüstü” değil; adeta “olağandışı” bir ruh haliyle gerçekleşti.

Listeler çarşaf olarak sunulduysa da, blok bir eğilim alana yansıdı. Delegeler, Özgür Özel’in önerdiği listeyi fire vermeden onayladı; parti meclisinde adeta tulum çıkardı. Bu tablo, partideki farklı seslerin ne kadar geri çekildiği üzerine düşünmeyi gerektiriyor. Eleştirel duruşlara, alternatif fikirlere ne oldu? Çarşaf liste tekniği, uygulamada blok bir sonuca evrildiğinde, soru sormak da kaçınılmaz olur: Gerçek birlik, çeşitliliğin yokluğu mudur, yoksa onunla birlikte var olabilme mahareti mi?

***

21. Harikulâde CHP Kurultayı sadece sonuçlarıyla değil, formuyla de uzun müddet tartışılacak bir atmosferde gerçekleşti. Zira sorun yalnızca kimin kazandığı değil, hangi seslerin susturulduğu, hangilerinin hiç duyulmasına müsaade verilmediğidir.

Berhan Şimşek’in başkanlık adaylığı teşebbüsü tam da bu bağlamda manalıydı. Kurultay sabahı 90’ı aşkın imza toplamasına karşın, divana teslimde beş dakikalık bir gecikme gerekçesiyle başvurusu kabul edilmedi. Meğer geçmiş kurultaylarda, dört-beş saatlik gecikmelerin bile tolere edildiği örnekler vardı. Beş dakika için bu kadar katı davranılması, yalnızca bir yordam sorunuyla açıklanamaz. Burada asıl niyetin, Şimşek’in çıkıp kürsüden konuşmasını, salona muhalif bir ses taşımasını önlemek olduğu çok açıktı. Konuşması engellenerek kurultay salonuna alınmaması, CHP’nin tarihinde rastlamaya alışık olmadığımız bir “daralma” haliydi. Farklı seslere açılmak yerine onları susturmak, muhalefetin kendi içinde, iktidarın lisanına öykünmesidir; benzerini eleştirip, benzeşmeye başlayan bir siyasal körleşme!

Aynı psikoloji, Muratpaşa Belediye Başkanı Ümit Uysal’ın son anda adaylıktan çekilmesinde de kendini gösterdi. Geri çekilmenin arkasındaki asıl neden açıktı: Bir dahaki periyotta önünün kesileceği, aday gösterilmeyeceği korkusu… Ya da tahminen daha yanlışsız bir tabirle, sessizliğin bir çeşit güvenlik garantisine dönüştüğü bir iklimde, konuşmanın bedelini göze alamamak… Bu kaygı, sadece bir kişinin değil, sessiz kalmayı seçen birçok partilinin de ortak duygusu haline gelmiş durumda. CHP’de son periyotta muhalif duruş sergilemek, riskli bir alana dönüşmüş görünüyor. Birçok isim, güce yanaşmayı tercih ederken, o gücün dışında kalanlar sessizleştiriliyor ya da görmezden geliniyor. Parti içindeki muhalefet giderek cılızlaşıyor, sesi kısılıyor.

“BU KOLAYLIK, PARTİ İÇİ DEMOKRASİNİN ALANINI DARALTTI”

Sonuçta parti içi muhalefet, bu kurultaya kesimli ve dağınık bir yapıyla geldi ve bu durum da aslında kurultayın tek bir iradenin denetiminde ilerlemesini kolaylaştırdı. Ama bu kolaylık, parti içi demokrasinin alanını daralttı.

Oysa kelam konusu olan bir sol parti, bir özgürlük savı taşıyan yapıysa; içeride gösterilen bu katı refleksler dışarıda nasıl savunulabilir? Hukuk, demokrasi ve çoğulculuk vaadiyle yola çıkan bir partinin, kendi içinde farklı seslere bu derece uzaklıklı olması, sadece iç işleyiş sorunu değil, birebir vakitte toplumsal inanç sorunu yaratır. Biat kültürünün kurumsallaştığı yerden, ilerici bir siyasal gelecek filizlenemez. Yalnızca eğilenlerin ayakta kalabildiği, dik durmanın değil, susmanın ödüllendirildiği bir çağ, bu ülkeye ne nefes olur, ne de umut.

Kurultayla ilgili bir öteki dikkat alımlı durum ise Gökhan Zeybek’in pozisyonuydu. Önceki kurultayda Parti Meclisi’ne en yüksek oyla giren Zeybek, bu sefer neredeyse 45-50. sıralarda yer bulabildi. Kılıçdaroğlu hakkında “kayyum olarak atanırsa yüzüne tükürürler” şeklindeki sözleri, hem siyaseten hem de insani açıdan büyük reaksiyon çekti. Zeybek, İmamoğlu’nun en yakınındaki isimlerden biri olarak biliniyor. Kurultayda evvelki periyotta aldığı en yüksek oydan bu defa epeyce geriye düşmesi, sırf kişisel bir gerileme değil, tıpkı vakitte bir işaret olarak da okunabilir. Bu sonuç, tahminen de İmamoğlu çizgisine yönelik bir uyarı ya da parti içindeki güç odaklarından gelen dolaylı bir ileti niteliği taşıyor olabilir. Elbette bu, kesin bir çıkarım değil; ama yaşanan tablo, parti içi dengelerin yalnızca şahıslarla değil, eğilimlerle de tekrar şekillenmeye başladığını düşündürüyor.

Dahası da var: Eski Genel Lider Kemal Kılıçdaroğlu’na karşı kullanılan lisan, siyasetin her geçen gün daha hoyratlaştığını gösteriyor. “Yüzüne tükürürler”, “toplum içine çıkamazsın” üzere sözler, bırakın bir genel lidere, rastgele bir partilinin dahi hak etmediği bir lisanın eseri. Bu sözlerin bir de parti içinden gelmesi, o lisanın ne kadar sıradanlaştığını ve yaygınlaştığını da gösteriyor.

Kılıçdaroğlu’nun yine aday olma ihtimali, daha doğmadan boğuldu. Üstelik bunu yapan, rakip cephe değil; şahsen partinin kendi içinden yükselen seslerdi. “İnsan içine çıkamazsın”, “Yüzüne tükürürler” üzere tabirlerle örülen mahalle baskısı, ruhsal bir kuşatmayla perçinlendi. Adaylık sırf ihtimal olarak değil, niyet olarak bile sindirildi. Bu, sistemli ve serinkanlı bir sindirme operasyonuydu. Parti içinde o denli bir ruhsal üstünlük kuruldu ki, muhalif olanlara geri adım atmaktan öbür seçenek bırakılmadı.

Oysa siz kendi temel değerlerinize sahip çıkmazsanız, iktidarın size yönelttiği akınlar karşısında da kelam söyleme hakkınızı kaybedersiniz. Bu sessizlik sırf bugünün değil, yarının meşruiyetini de zayıflatır…

***

CHP’NİN DURDUĞU YER YALNIZCA SİYASAL DEĞİL

CHP tarihi, genel lider listelerinin vakit zaman delindiği, farklı seslerin kendine alan bulabildiği kurultaylarla dolu. Bu, ebedi şef ve ulusal şef devirlerinde bile böyleydi. Savaş vakitlerinde, ülke tarihinin en kuvvetli yıllarında bile…

CHP, bugün sırf kurucu kimliğini değil, tıpkı vakitte ülkedeki demokratik pahaları ayakta tutma sorumluluğunu da omuzluyor, omuzlamak zorunda. Yargının siyasi bir aygıta dönüştüğü, kayyumların iradenin yerine geçtiği, muhalefet partilerinin kriminalize edildiği, seçilmişlerin gözaltına alındığı ve tabir özgürlüğünün sistematik biçimde bastırıldığı bir sistemde, CHP’nin durduğu yer yalnızca siyasal değil, birebir vakitte tarihî bir direnç noktası. İktidarın tüm antidemokratik baskılarına karşı verdiği gayret, toplumsal hafızada kıymetli bir yer ediniyor.

Ancak bu legal çaba, içerideki yanlışları görmezden gelme ayrıcalığı yaratmaz. Kamunun emanetini taşıyan her yönetici, hele ki bugünkü şartlarda, yüz kat daha dikkatli, daha şeffaf olmak zorundadır. Yolsuzluk, ihaleye fesat, yüz kızartıcı hatalar kelam hususuysa; siyasi aidiyet, tüzel sorumluluğun önüne geçmemelidir. Hiç kimse, hangi konumda olursa olsun, dokunulmazlık zırhıyla korunmamalıdır. Toplum, iktidara karşı duyduğu reaksiyonla refleksif biçimde bir istikamete savrulurken, bu haklı reaksiyon, muhalefet içindeki yanlışları görmezden gelmenin mazereti haline gelmemeli. Adalet, sadece iktidara karşı değil; adaletsizlik neredeyse oraya yöneldiğinde manalıdır. Yolsuzluk, liyakatsizlik ya da kamuya ziyan veren rastgele bir davranış, kimden gelirse gelsin karşılık bulmalıdır. Siyasi duruş, hukuksal sorumluluğun zırhı olamaz.

Çünkü hakikaten adil bir toplum hayali, lakin unsurların istikamet verdiği bir uğraşla kurulabilir; yalnızca yansıların taraf verdiği değil.

***

DEMOKRASİ YALNIZCA İKTİDARA KARŞI DEĞİL

Partinin kendi iç işleyişinde çoğulculuğun geriye düşmesi, dikkate paha bir çelişki yaratıyor. Parti, kurucu kimliğin çoğulcu ruhuyla arayı açılıyor. Dayanışma ismi altında atılan antidemokratik adımlar, çoğulculuğun yerine geçtiğinde, eleştirel kanıyı görünmez kıldığında; o birlik bir kuvvet değil, bir sessizlik biçimi olmaya başlar.

Ortaya çıkan tabloya “birlik” deniyor ama birlik, sessizliği değil, çeşitliliği kaldırabildiği oranda manalıdır.

Kurultay delegelerinin Özgür Özel’e verdiği takviye, farklılıkları sessizleştiren bir konfora dönüşmemeli!

CHP’nin tarihinde çoğulculuk sırf bir prensip değil, birebir vakitte bir direnme biçimiydi. Bugün o unsur, geçmişin mirası olmaktan çıkıp, geleceğin pusulası olmalı. Çünkü bir parti, farklı sesleri taşıyabildiği sürece yaşar; taşıyamadığında ise yalnızca kendi yankısını duyar.

“Her şey çok hoş olacak,” dedik, evet. Lakin hoşluk, herkesin birebir şeyi söylediği yerden değil, birbirini duymayı başarabildiği yerden doğar. Milletin iradesinden kelam ederken, kendi içimizde o iradeyi duymaya ne kadar açığız?

Demokrasi yalnızca iktidara karşı değil, parti içindeki işleyişte de mana kazanır. İçeride sesler kısılırsa, dışarıdaki gayret de manasını yitirir.

Çoğunlukta olmak, her vakit adaletin tarafında olmak demek değil. Hatta ne yazık ki, sesi çok çıkanlar birçok vakit sessizlerin hakkını bastıranlar oluyor.

Egemenler tarih boyunca toplumları kitlelerin ismine yönettiklerini söyleyerek meşruiyet devşirdi. Kitlelerden aldıkları dayanağı, iktidarlarını haklı çıkarmanın mazereti olarak kullandılar. Halbuki haklı olmak ya da doğruyu savunmak, çoğunluk olmakla, kazanmakla, kabul görmekle muadil değil. Kalabalık olmakla haklı olunmaz; haklı olan, birden fazla vakit kalabalıkların dışında kalandır. Kalabalıklar alkışlarken, bir kenarda duran, rüzgâra karşı yürümeye çalışanların yükü daha ağır oluyor. Bilhassa bizim üzere toplumlarda, gücün karşısında kalmayı seçmenin bedeli, yalnızca siyasal değil; ruhsal, toplumsal, bazen de varoluşsal oluyor.

Ama tahminen de bu, daha soylu bir duruştur. Zira tarih boyunca hakikat, çoğunlukla değil, dirençle yazıldı.

Parti içindeki merkezin, muhaliflere karşı kurduğu baskı, vakit zaman iktidarın muhalefete uyguladığı güç siyasetiyle neredeyse (acı bir şekilde) birebir biçimi alıyor. Kurultay salonuna giremeyen muhalifler, imzasını geri çeken delegeler, kaygının örgütlü sessizlik olarak yayıldığı bir siyasal iklim… Bu mudur adalet? Bu mudur hukuk? İktidar karşısında adalet diyorsun; ama parti içinde demokratik işleyişin temelleri çatırdıyor. O vakit sorarlar: Bu ne perhiz, bu ne lahana turşusu?

Özgür Özel, bir konuşmasında iktidar partisine hitaben “cuntacılık” ifadecisini kullanıyor. Bu, öylesine söylenmiş bir kelam değildir. Söz özgürlüğünün bastırıldığı, yargının üstten aşağıya siyasallaştığı bir nizamda, bu niteleme, iktidarın uzun müddettir uyguladığı otoriter siyasetlerin özetidir. Lakin tam da bu nedenle, CHP’nin kendi iç işleyişinde demokrasiye, farklı fikirlere ve tabir hakkına azami ihtimam göstermesi beklenir. Zira şayet biz adaletsizliğe karşıyız diyorsak, adaleti evvel kendi içimizde inşa etmeliyiz. Aksi hâlde sırf iktidarı eleştirerek değil, onun metotlarını farkında olmadan tekrar üreterek de benzeşiriz. O vakit değişen yalnızca aktörler olur; anlayış birebir kalır.

Güçlünün değil haklının yanında durmayı seçenler, o yolu yalnız yürüseler bile, tarihin vicdanında onurlu bir yer edinirler.

Biz biliyoruz ki: Ferman padişahınsa, dağlar bizimdir.

***

GERİYE ÖZGÜR ÖZEL KALIYOR

Türkiye’de siyasetin tabanı uzun müddettir kaygan. Lakin artık sadece yer değil, siyaset lisanı, siyasetin kendisi de çoraklaşıyor. Bu çoraklık içinde en büyük risk, solun sesini yitirmesi değil; solun, kendi özünü yitirmesidir.

Özgür Özel’in işi artık çok daha güç. Zira sadece iktidarla değil, partinin içindeki sessizlikle de mücadele etmek zorunda.

Ancak şunu da sormadan geçemeyiz: bunca gürültünün, bunca iç tartışmanın, bunca dış baskının sonunda, kim kazançlı çıktı?

Bugün Özgür Özel’in adı, gelecekteki cumhurbaşkanı adaylığı için telaffuz ediliyor. Ekrem İmamoğlu’nun cezaevi süreciyle hareket alanı sınırlanırken, Mansur Yavaş’ın da “milliyetçi köken” vurgusuyla geri planda kalması sağlanıyor. Geriye kim kalıyor? Özgür Özel.

Bazıları, Özel’in Erdoğan tarafından özellikle rakip olarak seçildiğini öne sürüyor. Ona “yenilebilir” bir aday olarak bakıldığını, bu yüzden kayyum kararının ertelendiğini söylüyor. O kritik günlerde yapılmayan müdahaleler, yapılan hesapların ipuçlarını veriyor olabilir. Olaylara değil, sonuçlara bakmak gerek bazen. Bugün eldeki tabloya baktığımızda, sürecin en kazançlı ismi Özgür Özel gibi görünüyor.

Belki de en acı ironilerden biri burada saklı: Özgür Özel’i taşıyan o büyük dalga, bir zamanlar İmamoğlu’nun etrafında toplanmıştı. O kitlesel enerjinin, o toplumsal umudun merkezinde İmamoğlu vardı; Özel ise o enerjinin taşıyıcısı, hatta bir bakıma sözcüsüydü.

Ama dalga çekildi ve sahilde yalnızca Özgür Özel kaldı.

Bu hikâyede benzer bir tekrar seziliyor:

Bir zamanlar Kemal Kılıçdaroğlu’nun en yakınında duran, grup başkanvekilliği gibi kritik görevlerle güçlenen Özgür Özel, sonrasında o yakınlık içinden çıkarak Kılıçdaroğlu’nu tasfiye eden sürecin aktörlerinden biri oldu. Şimdi, benzer bir döngü İmamoğlu için kuruluyor gibi…

Nasıl ki Kılıçdaroğlu Özgür Özel’i var eden isimse, bugün Özel’i siyasal alanda büyüten figür de İmamoğlu oldu. Ancak görünen o ki, bu kez de Özgür Özel, kendi yükselişinin mimarını zamanla geride bırakmaya hazırlanıyor.

Siyaset bazen yol arkadaşlığından değil, yol ayrımından beslenir…

Güç bir kez elde edildiğinde, en yakınlar arasında bile çatlaklar oluşur. Bugün Özel ile İmamoğlu arasında henüz dillendirilmeyen bir gerilim, ileride siyasetin satır aralarına sızabilir. Çünkü vekâletle başlayan her ilişki, bir noktadan sonra hiyerarşiye, hiyerarşi ise kaçınılmaz olarak çatışmaya evrilir.

***

ARTIK FİKİRLER DEĞİL, SURETLER SEÇİLİYOR

Toplum neyse, siyaseti de odur. Bugün, toplumun da siyasetin de ortak ruh hali: yorgunluk. Hakikat yorgunu, umut yorgunu, değişim yorgunu…

Uzun süredir, siyaset yalnızca iktidarların değil, kitlelerin de aynasına dönüştü. Siyasetçiler değişmiyor çünkü seçmen, tanıdığı yüzü terk etmekten çekiniyor. Maddi manevi çalınanların hesabı sorulmuyor çünkü toplum, adaletin hayal kırıklığını ezberlemiş durumda.

İktidarın hesap vermezliği kalıcılaştıkça, günbegün sorgulanamaz hale geldikçe, muhalefet de bazen o sorgusuzluğun dilini ödünç mü alıyor?

Kimi zaman güçlü bir dayanışma, farklılıkların üstünü örtebiliyor. Kimi zaman alkışlar, içten bir destek kadar, itirazın yorgunluğunu da taşıyabiliyor.

Artık fikirler değil, suretler seçiliyor; ilke ve düşünce değil, aşinalık belirliyor tercihleri. Değişim, bir irade değil artık; ertelenmiş bir alışkanlık, edilgen bir alışverişe dönüşüyor. Temsiliyet sahnede sergileniyor; ama temsil, perdenin ardında çoktan dağılmış.

Geriye kalan, parlak bir görüntü… Ama vitrinin ardında suskun, görünmeyen bir hakikat var: Kalabalık olmak kolaydır; zor olan, hakikatin yanında tek başına durabilmektir.

Sadık ÇELİK

[email protected]

Kaynak: ODA TV